وسایل حفاظت فردی یا personal protective equipment) PPE) شامل گستره وسیعی از لوازم، وسایل و تجهیزات می باشد که به منظور حفاظت قسمتهای مختلف بدن افراد از موهای سر گرفته تا کف پاها در برابر انواع خطرات احتمالی در محیط های کار طراحی ، ساخته و ارائه میشوند . بخشی از وسایل حفاظت فردی شامل موارد زیر می باشند:

موبندها ، سربندها ، کلاههای حفاظتی ، گاگل ها ، عینکها ، رسپیراتورها ، ایرپلاگ ها ، ایرمافها ، شیلدهای صورت ، دستکشها ، آستین بندها ، لباسهای یکپارچه ،پیش بندها ، روپوشها ،ساق بندها ، گترها ، کفشهای ایمنی ، پوتینها و غیره.

باید بخاطر داشت در حالیکه ممکن است برای کارفرمایان استفاده از وسایل حفاظت فردی برای کنترل مواجهه کارگران با خطرات یک راه حل ساده ، مناسب و صحیح بنظر رسد ولی در صورت عدم توجه به عوامل متعدد دخیل در یک برنامه موثر پیشگیری ، می توانند بسیار نامناسب و حتی خطرناک باشند.

به عنوان مثال بعضی از انواع تجهیزات حفاظت فردی مثل رسپیراتورها یا لباسهای یکپارچه حفاظتی ممکن است بسیار گرم و سنگین بوده و بدلیل تحمیل فشار بر کارگران در هنگام استفاده ، از سوی آنان مورد استفاده قرار نگرفته و یا بطور نامناسب و ناقص استفاده شوند و به همین دلیل پذیرش کارگران یک فاکتور اساسی در یک برنامه موفقیت آمیز استفاده از PPE محسوب میشود . برای اینکه وسایل حفاظت فردی بتوانند بالاترین سطح ممکن حفاظت را تامین کنند لازم است که به طور مناسب انتخاب شده ، به بهترین نحو ممکن نگهداری و بطور صحیح و مداوم مورد استفاده قرار گیرند.اگر از یک طرف استفاده از وسایل حفاظت فردی برای کارگران ناراحت کننده باشد و از طرف دیگر علل واقعی کاربرد وسایل یاد شده به آنها تفهیم نگردد امکان استفاده ناقص و یا غلط از PPE و در نتیجه عدم تامین حفاظت کافی و لازم وجود خواهد داشت و به همین دلایل آموزش کاربران یک بخش تفکیک ناپذیر و در عین حال حیاتی از یک برنامه موفقیت آمیز استفاده از PPE خواهد بود.

افرادی که لازم است از وسایل حفاظت فردی استفاده کنند بایستی تحت یک برنامه آموزشی موثر قرار گیرند .بر اساس این برنامه لازم است که استفاده کنندگان از اهداف برنامه مطلع بوده و این اجازه را بیابند که تجارب خود از کاربرد PPEرا بصورت بازخورد ارائه کنند.تا زمانی که شاغلین در رابطه با ضرورت استفاده از PPE تحت آموزش قرار نگیرند پذیرش افراد عملی نشده و استفاده صحیح و کامل از تجهیزات عملی نخواهد شد .آموزش عملی استفاده از PPE یک بخش اساسی از فرایند آموزش است ،لازم است که قبل از استفاده واقعی از PPE کارآموزی صورت گرفته و به طور مرتب (معمولا سالانه) تکرار شود.آموزش عملی علاوه بر اینکه کارگران را به اهمیت استفاده از وسایل حفاظت فردی آگاه خواهد کرد امکان آشنایی شاغلین با PPE را در یک محیط ایمن فراهم می آورد .

 

قبل از استفاده از تجهیزات حفاظت فردی اجرای موارد زیر ضروری است:

 

» تشریح خطر و شرایطی که استفاده از وسایل حفاظتی را ضروری می سازد.

» تشریح اقداماتی که در رابطه با خطرات موجود انجام شده و یا می توان انجام داد

» توضیح درباره علت انتخاب PPE موجود

» بحث و بررسی توانایی ها و محدودیت های وسایل انتخاب شده

» نشان دادن روش های صحیح استفاده از وسایل حفاظت فردی شامل نحوه پوشیدن و در آوردن آنها

» فراهم آوردن فرصت برای کارگران جهت استفاده عملی از وسایل

» بحث درباره روشهای تمیزکاری ، بازرسی و نگهداری PPE

 

انتخاب  PPEبایستی توسط افراد آگاه به انواع وسایل حفاظتی و همچنین مطلع به خطرات محیط کار و با توجه به نوع و درجه حفاظت مورد نیاز صورت پذیرد . توصیه میشود که در وهله اول انتخاب وسایل حفاظت فردی توسط متخصصین بهداشت حرفه ای صورت گیرد.

 هدف از استفاده از وسایل حفاظت فردی، محافظت کارگران از ریسک جراحات از طریق ایجاد یک مانع در برابر خطرات محیط کار است. وسایل حفاظت فردی جایگزینی برای کنترلهای فنی و مهندسی و مدیریتی محسوب نشده و همراه با کنترل های یادشده برای کسب اطمینان از تامین ایمنی و بهداشت کارگران بکار می رود. در مواقع ضروری جهت کاهش احتمال جراحات و بیماریهای شغلی لازم است که PPE تهیه شود و مورد استفاده قرار گیرد.

 

طبقه بندی لوازم حفاظت فردی :

طبقه بندی لوازم حفاظت فردی از دیدگاه های مختلف انجام شده است که شاید بهترین و جامع ترین طبقه بندی براساس عضو یا سیستم بدن انسان است. البته در این طبقه بندی برای برخی از وسایل حفاظت فردی مثل کمربندها و طنابهای ایمنی نمیتوان بر اساس اعضای بدن گروه مستقلی در نظر گرفت و معمولاً آنها را در یک گروه به عنوان سایر وسایل حفاظت فردی قرار میدهند. براساس جمع بندی کلی میتوان وسایل حفاظت فردی را در گروههای زیر طبقه بندی نمود:

1. وسایل حفاظت فردی سر: 

استفاده از کلاه ایمنی ساده­ ترین راه محافظت از سر افراد در برابر صدمات است. کلاه ایمنی افراد را هم در برابر ضربه و هم در برابر خطرات شوک و سوختگی الکتریکی محافظت میکند. ضمنا کلاه ایمنی میتواند از انتقال شوک ضربه به گردن نیز بکاهد که باعث کاهش آسیب به مهره های گردنی و اعصاب بین مهره ها میشود.

2. وسایل حفاظت فردی دست و بازو :

بیش­تر حوادث ناشی از کار مربوط به آسیبهای وارده به دست و انگشتان میباشد. دست انسان را خطرات متعددی از جمله لبه های تیز و برنده ، ضربات مكانیكی، مواد شیمیایی، حرارت ، الكتریسیته ، ارتعاش و پرتوهای رادیواکتیو در محیط­های کاری تهدید میکند که جهت پیشگیری از این آسیبها آشنایی با الزامات عمومی بكارگیری این تجهیزات حفاظتی و انواع دستكشهای حفاظتی ضروری است.

 3. وسایل حفاظت فردی پا :

به طور کلی خطراتي كه براي محافظت در برابر آنها بايد از وسايل حفاظت پا و ساق پا مانند کفش­های ایمنی، گترهای حفاظتی استفاده کرد عبارتند از سقوط اشياء بر روي پنجه پا، پا گذاشتن بر روي اشياء نوك تيز يا برنده روي زمين، لغزش و سرخوردن در محیط هایی که موادی مانند روغنی، نفتی و دیگر مواد شیمیایی وجود دارد.

4. وسایل حفاظت فردی چشم و صورت :

برای جلوگیری از پرتاب ذرات و تراشه­ های فلزی یا چوبی، پاشش مواد شیمیایی و همچنین تابش پرتوهای مضر (نور فرابنفش و ....) استفاده از عینک­های ایمنی و یا شیلدهای صورت الزامی می­باشد.

5.وسایل حفاظت فردی دستگاه تنفسی :

یکی از مهمترین راههای اصلی تماس با مواد زیان آور هوابرد، راه تنفسی است. مواد زیان آور میتوانند باعث وارد شدن صدمات فیزیکی و ایجاد تحریک در سیستم تنفسی شده و یا پس از جذب در ریه ها به سمت های دیگر بدن نیز منتقل شوند. در حیطه علم بهداشت و ایمنی رسپیراتور عبارت از وسیله ایست برای محافظت افراد در برابر مواد سمی موجود در هوا، و با قرار گرفتن بر روي دهان و بيني با تامين هواي پاك يا از طريق زدودن آلاينده هواي مورد نياز را تامين مي­نمايند.

 6. وسایل حفاظت فردی تنه :

اولین وسیله حفاظت فردی که از طرف کارفرما تهیه و در اختیار کارگر قرار داده شود، لباس کار است. در محیط­های کار طیف گسترده ­ای از خطرات از جمله سموم و مواد شیمایی، تشعشعات و باکتری­ها وجود دارد که می­تواند بخش­های مختلف بدن را از جمله تنه را تهدید نماید.

7. وسایل حفاظت فردی در برابر سقوط :

يكي از انواع حوادث شغلي كه از شدت پيامد بالايي برخوردار است سقوط افراد از ارتفاع در حين انجام يك عمليات شغلي مي‌باشد. تجهيزات حفاظت فردي در برابر سقوط از طيف متنوعي برخوردار بوده و انواع و خصوصيات آنها با توجه به ماهيت كار، نوع خطر، خصوصيات كاربران و همچنين استانداردهاي مورد استفاده بسيار متغير مي‌باشد. از مهم­ترین این تجهیزات حفاظتی می­توان به کمربندهای ایمنی، طناب­ها و لنیاردها، تورهای ایمنی و کارابین اشاره کرد.

8. وسایل حفاظت فردی سیستم شنوایی :

سر و صدای بالا در محیط کار با توجه به میزان و شدتشان موجب اختلالات شنوایی مانند ناشنوایی­های خفیف تا عمیق می­شود که عوارض مختلفی را به دنبال دارد. لذا استفاده از وسایل حفاظت گوش زمانی که تدابیر کنترلی مهندسی و مدیریتی برای کاهش صدا کافی نباشد مانند توگوشی­ها (ایرپلاگ) و روگوشی­ها (ایرماف) ضروری می­باشد.

9. سایر وسایل 

 

استاندارد های مربوط به تجهیزات حفاظت فردی :

تمام تجهيزات و لباسهاي حفاظتي بايد با طراحي هاي متناسب با نوع  كاربرد توليد شده و در شرايط بهداشتي و به شيوه صحيح  نگهداري شوند. تنها مواردي از اين تجهيزات و لباسها قابل استفاده و مورد پذيرش ميباشند كه استانداردهاي NIOSH  و ANSI  را دارا باشند. تجهيزاتي كه به تازگي خريداري شده اند نيز بايد با استانداردهاي به روز ANSI  كه با قوانين مربوط به تجهيزات ايمني OSHA  تركيب شده اند، تطابق داشته باشند. اين استانداردها شامل كليه جزئيات مربوط به انواع مختلف تجهيزات حفاظت فردي بوده و تمامي آنها را تحت پوشش قرار ميدهد.